Transmetimet televizive në Serbi janë në ndryshim e sipër. Në Korrik të vitit 2015 vendi do të kalojë në televizionin dixhital, 3 vjet pas afatit të caktuar, duke qënë një nga vendet e fundit në Europë që e bën këtë gjë. Vonesa u shkaktua për arsye të krizës ekonomike dhe dy fushatave zgjedhore të njëpasnjëshme. Pas kalimit në televizionin dixhital, në vend të zgjerimit pritet që tregu mediatik televiziv të tkurret, pasi transmetuesit lokalë do të konkurojnë vetëm për një numër të kufizuar licensash.

Me 133 kanale televizive të regjistruara që i shërbejnë një popullsie prej 7.7 milion, Serbia është vendi që ka më shumë kanale televizive për numër banorësh në Europë. Kanalet lokale apo rajonale zënë numrin më të madh – 128 nga 133 të regjistruara gjithsej. Televizioni është popullor: serbët shohin mesatarisht 5 orë në ditë TV – më shumë se çdo komb tjetër. Gjithsesi tregu është i mbingopur. Transmetuesit janë duke u përballur me rënien e të ardhurave nga reklamat dhe konkurencëm që vjen nga teknologjia dixhitale dhe interneti.

Tregu i përgjithshëm i reklamave  në Serbi për vitin 2013 ishte 95 milion euro, një nga shifrat më të ulëta në rajon dhe rreth 160 milion euro më pak se sa në vitet 2011/2012. Kjo është e pamjaftueshme. Vetëm një nga pesë televizionet kombëtare gjatë vitit të kaluar arriti të dalë me fitim, sipas raportit të Agjensisë së Regjistrimit të Bizneseve për vitin 2013. Që të dy transmetuesit publikë, , Radio Television Serbia (RTS) dhe Radio Television Vojvodina (RTV), dalin me humbje. Ato financohen nga një kombinim i abonimeve me reklamën. Në vitin 2012 transmetuesit publikë mblodhën rreth 30 % të abonimeve, nga 70 % që ka qënë kjo shifër në vitin 2006 (këto lloj abonimesh janë kontribute vullentare që mblidhen bashkë me faturën e energjisë elektrike). Ndërkohë që me ligj reklama në transmetuesit publikë është ndarë përgjysëm  me kanalet komerciale apo sa 10 % e kohës së transmetimit, edhe kjo nuk ka mundur që të zbusë humbjet e televizioneve komerciale.

Të gjitha kanalet televizive po përballen më sfidën që vjen nga interneti kur bëhet fjalë për audiencën dhe të ardhurat nga reklamat. Këto sfida bëhen edhe më të vështira me rritjen e internetit. Më shumë se gjysma e familjeve serbe kanë një kompjuter në shtëpi (55.2 %) ndërkohë që 47.5 % kanë akses në internet, sipas të dhënave që vijnë nga Agjensia e Statistikave e Republikës së Serbisë në vitin 2012.  Në rrethanat e reja ka rrezik që si transmetuesit e centralizuar edhe audienca masive të mos arrijnë të mbijetojnë.

Studimet tregojnë se audiencat po përdorin si mass-mediat e vjetra edhe mediat e reja dixhitale për marrjen e informacionit, për argëtimin dhe vetë-edukimin. Burimet e informimit që përdoren nga qytetarët serbë të të gjitha moshave janë si më poshtë: televizioni (96 %), gazetat (8.5 %), miqtë dhe të njohurit (7.9 %), interneti (7.4 %), radio (4.3 %). (CeSid, 2009).

Konsumatorët serbë gjithashtu parapëlqejnë që të përdorin internetin për të aksesuar mediat tradicionale: 95 %  lexojnë lajmet në internet dhe 80 % i  dëgjojnë në radiot online. Po rritet numri i atyre që përdorin disa lloje mediash njëherësh – ata që lundrojnë në internet, lexojnë shtypin dhe shikojnë edhe TV, sipas Mediascope Europe.

Interneti i ka shtyrë reklamuesit drejt mënyrave më të sofistikuara të krijimit dhe shpërndarjes së mesazheve reklamuese. Rritja e “ekonomisë së dëgjimit” (ekonomia e të dëgjuarit apo të diskutuarit) po e bën marketingun më interaktiv dhe më të përgjigjshëm. Televizioni dhe radio janë më pak të përshtatshëm për këto forma reklamimi, që bazohen në ofrimin e informacionit të dobishëm për produktet tek konsumatorët, më shumë së sa tek bindja e tyre për t’i blerë.

Shikuesit që përdorin kompjuterat, telefonat celularë dhe tabletet për të parë televizion, por paraqesin një sfidë tjetër për modelin e reklamimit tradicional. Brezat e dixhitalizuar besojnë se shërbimet e ofruara nga interneti nuk duhet të ndërpriten apo rëndohen nga reklama shtesë. “Ne duhet të kemi parasysh që përdoruesit e medias asnjëherë nuk e kanë vrarë mendjen shumë për reklamat, siç tregohet edhe nga të dhënat për vite me radhë… dhe aktualisht një brez i tërë ka ardhur në skenë me besimin se marrja e përmbajtjes falas dhe të pandërprerë nga reklamat është një dhuratë e lindur” (Garfield, 2009:16). Ata që insistojnë në një përmbajtje të tillë, jo vetëm që nuk respektojnë të drejtën e zgjedhjes, por mund të aplikojnë bllokuesit e banerave apo filtrat e spameve për të shmangur mesazhet e reklamave.

Në kërkimin për mbijetesë, televizioni serb ka patur dy lloje strategjish: rritjen e interaktivitetit me audienca të tilla nëpërmejt krijimit të më shumë  “reality TV”, dhe rritjes së cilësisë dhe madhësisë së figurës dhe zërit pas dixhitalizimit në formën e High Definition Television (HDTV).

Televizoni komercial nuk ka ofruar kurrë më parë në historinë e vet kaq shumë argëtim, vogëlsira dhe përmbajtje me cilësi të dobët. Në fillim u duk se audienca po i bashkohej këtij karnavali me drita. Për një kohë, kuizet, programet reality show, eventet muzikore, infot për “celebrity lifestyles”, etj., arritën të sigurojnë mbijetesën e transmetuesve komercialë. Kjo strategji është përdorur si nga trasmetuesit publikë edhe nga ata komercialë. Licensat për programe të ndryshme të formatit të “reality TV” janë marrë edhe nga transmetuesit publikë. Në vend të vënies së theksit tek kultura, edukimi dhe arti, transmetuesit publikë po synojnë shije të zakonshme dhe të nivelit më të ulët.

Strategjia e dytë ka qënë përfitimi nga avantazhet e fazës së tranzicionit në prodhimin, shpërndarjen dhe marrjen e programeve në rrugë dixhitale. Gjithsesi nuk është e qartë nëse dixhitalizimi dhe ofrimi i  high-definition TV mund të ofrojnë një rrjet të sigurtë për transmetuesit.

Audiencës i ofrohet nga HDTV një cilësi më e mirë figure, ngjyra më të natyrshme, tingull stereo dhe ekrane më të mëdha, mundësisht sa gjërësia e murit. Por megjithatë kjo strategji ka një pikë të dobët. Rritja e madhësisë së ekraneve, ul mobilitetin e tyre. Sa më i madh të jetë ekrani, aq më pak i lëvizshëm është ai. Konsumatorët bashkëkohorë nuk kanë dëshirë që të humbasin shumë kohë të lidhur përpara TV. Kjo është arsyeja që ata shohin TV në aparatet e tyre celulare, në tablete apo në laptop.

Autori i këtyre radhëve beson se televizioni high-definition do të përdoret vetëm në mënyrë sporadike dhe në rrethana të veçanta, si p.sh. për të parë spektakle muzikore, sport apo filma. Sido që të jetë, audiencat e paregullta dhe pagesat e rastësishme nga reklamat nuk mund të sigurojnë ekzistencën e kompanive klasike të transmetimit komercial. Shumë transmetues serbë që aktualisht po përballen me vështirësi financiare, mund të falimentojnë, sidomos pa kalimit në transmetimin dixhital.

Burimet:

CeSid, (2009), ReSOURCE research on a representative sample of 4,515 households, CESID: Belgrade.

Garfield B. (2009),The Chaos Scenario, Stielstra Publishing.

Për më shumë informacion shikoni:  The Listening Economy, The Social Media Revolution, by Tom Smith International Journal of Market Research Vol 51, Issue 4 

Photo credit: Sourcefabric / Flickr Cc

Përktheu nga anglishtja: Rrapo Zguri